Zweden
Zweden Een land met veel meren en eeuwig zingende bossen, een indrukwekkende kust met rotstekeningen en in het noorden de eenzame toendra.
uit 2018 tot 2023
(klik op de afbeelding om het werk groter te bekijken)
stuur een bericht naar de kunstenaar
Blattnicksele Boomwortels 5
2023Deze zomer waren wij voor de tweede keer aan de oever van de rivier de Vindel bij het dorp Blattnicksele in Lapland. Door de aanhoudende droogte stonden de blootgelegde wortels van de dennenbomen aan de oever van de rivier nu helemaal droog, terwijl ze hier, in 2015, nog deels in het water stonden. De Vindel is een van Europa's weinige ongestoorde en niet-verontreinigde rivieren met een enorme rijkdom aan vissoorten. Wanneer de grootschalige plannen voor energieopwekking middels deze rivier in de jaren ’60 doorgegaan waren, zou een nabij gelegen dorp op 38 meter diepte in een stuwmeer verdwenen zijn. Maar dankzij een enorme golf van protesten werd het project tenslotte afgeblazen en werd de Vindel zelfs benoemd tot een van de vier nationale rivieren van Zweden.
Blattnicksele 18
2023De rivier de Vindel stroomt langs de camping in het gehuchtje Blattnicksele in de gemeente Sorsele in Lapland, en wordt hier omringd door naaldbos. Hier vind je Europa's grootste natuurgebied: het Vindel Mountains Nature Reserve. In dit enorme gebied ontspringt o.a. deze rivier, een van Europa's weinige ongestoorde en niet-verontreinigde rivieren, met een tiental indrukwekkende stroomversnellingen. Weinig rivieren in Zweden bieden zo’n grote rijkdom aan vissoorten, zoals vlagzalm, zeeforel en Arctische witvis, waardoor het een paradijs voor vissers is. Ik ontmoette er een sportvisser uit Nederland met een Lapse vriend, die alle goede visstekken kende. Hij vulde de (grote) vrieskist in zijn auto met de door hem gevangen vis, en at daar thuis een jaar lang van.
Hjälmaren 6
2023Hjälmaren is Zweden’s vierde grootste meer. Het ligt ten westen van Stockholm en is daarmee verbonden door een kanaal. Het meer is 63 kilometer lang, maximaal 20 km breed en heeft een gemiddelde diepte van 6 meter (maximale diepte 22 meter) en een oppervlakte van 483 km². Aan de westelijke kant van het meer ligt de stad Örebro. Het meer is uitgegroeid tot een iconische plek in Zweden door de muziekfestivals die op de oevers georganiseerd worden. O.a. de ´Smashing Pumpkins´, ´Sonic Youth´ en ´Pearl Jam´ hebben er opgetreden. Zoals zoveel plekken in Zweden is Hjälmaren ook bekend als een product van Ikea, in dit geval opbergrekjes. Op internet vind ik deze omschrijving: de Hjälmaren opslag serie is alles over eenvoudige manieren om te krijgen wat u wilt, van handdoeken tot uw haarborstel. Er is zelfs een kar met vakken voor uw stukjes en beetjes te organiseren en ze te verplaatsen naar de plaats waar je ze nodig hebt!
Berkenschors 4
2023De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors Betuline bevat. Daardoor is het mogelijk om er allerlei duurzame produkten van te maken. De Sami en Noord-Amerikaanse Indianen maakten er kano's, schoenen, beenbekleding en zelfs jassen van. Zowel in Amerika als in Scandinavië werd de schors ook als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. Van smalle, gevlochten repen werden ook tasjes en mandjes gemaakt. Deze repen dunne schors zijn buitengewoon geschikt om als vuurstarter te gebruiken, zelfs als het nat is. Ook werd de schors in de prehistorie, zo'n 48.000 jaar geleden al gebruikt om er berkenpek, een lijmsoort, mee te maken. In Noord-Europa en Siberië vereerde men de berk als heilige boom. Het is de boom der wijsheid, van het licht en de nieuwe lente en van vernieuwing in het algemeen. De Germanen kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe en geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin Freya. Ook bij de Kelten is de berk gewijd aan Brigit, godin van de dichtkunst, waarzeggen en de geneeskunst.
Siljansfors, Mora 6
2022Historisch gezien heeft de bouw van blokhutten zijn wortels in Scandinavië en Oost-Europa. De basisvorm van logconstructie werd later in Amerika geïmporteerd. De eerste boomstamconstructies werden waarschijnlijk gebouwd in de bronstijd (15e eeuw voor Chr.). In de Middeleeuwen werden blokhutten als roerend goed beschouwd. De gebouwen werden simpelweg ontmanteld, naar een nieuwe locatie vervoerd en weer in elkaar gezet. Want met het juiste gereedschap en de beschikbaarheid van grote rechte boomstammen (grenen en sparren) kan een gezin binnen enkele dagen en in elk weer of seizoen een blokhut opbouwen. Ze worden meestal gebouwd zonder het gebruik van spijkers en ontlenen hun stabiliteit dus aan eenvoudige stapeling, met slechts enkele verbindingen van houtpluggen voor versterking. Veel oude steden in het noorden van Scandinavië bestonden uitsluitend uit blokhutten. Tegenwoordig is de bouw van moderne blokhutten als recreatiewoningen een volledig ontwikkelde bedrijfstak in Finland en Zweden.
Siljansfors, Mora 5
2022Deze blokhut staat in het openlucht Bosmuseum Siljansfors-Mora, waar het verhaal van de Zweedse houtindustrie door de jaren heen verteld wordt. Over de houtkap-industrie zelf, over enorme, met houtskool gestookte ovens en smidses ten behoeve van de winning van ijzererts. Verspreid over het terrein zijn een aantal oude blokhutten te zien die deel uitmaakten van het industriële proces en de huisvesting van de arbeiders. Naast een 7000 jaar oude boomstam zijn er permanente tentoonstellingen van allerlei werktuigen voor het zagen, ploegen en het vervoer van het gekapte hout. Er wordt hier een vrij compleet beeld gegeven van de industrie die de bevolking van dit deel van het land lang van brood op de plank voorzag, maar zelf vond ik er niet zo veel interessants tussen zitten, maar dat is een kwestie van smaak….. .
Ånge, Zweden 5
2022We maken een avondwandeling vanuit de boerencamping in Ånge. De campinghouder, een oud boertje, heeft achter de camping een mooie beeldentuin gemaakt: overal tussen de planten en paadjes staan zijn grappige creaties, gemaakt van oude gebruiksvoorwerpen. Er schijnt mooi avondlicht op de rivier de Ljungan die hier heel breed is. De volgende ochtend worden we in een oase van rust wakker door het gefluit van vroege vogels.
Ånge, Zweden 1
2022Ånge, Zweden 1 Na een warme dag komen we aan bij een boerencamping in de buurt van Ånge. Ånge ligt in de provincie Västernorrlands Län in Zweden aan de rivier de Ljungan. De rivier ontspringt in het Scandinavisch Hoogland, net ten noorden van het bergmassief Helagsfjället, en stroomt 399 kilometer lang in oostelijke richting voor hij in de Botnische Golf uitmondt. Het water staat zo hoog dat sommige lage gedeeltes van de camping onder water staan, de stengels van ijle paardestaart-planten komen er nog net bovenuit.
Hjälmaren 5
2022Het Hjälmarmeer is het op drie na grootste meer van Zweden. Het is 58 km lang en 18 km breed en over het algemeen ondiep (rond de 6 meter). De stad Örebro ligt er aan en er liggen talloze eilanden in, waarvan het grootste Vinön (het ‘wijneiland’) is. Op de oevers worden grote muziek-festivals gehouden. De naam Hjälmaren komt ons misschien bekend voor van een wandmeubel van Ikea, en dat klopt, hun meubels zijn genoemd naar steden of landschappen in Zweden.
Ångermanälven 7
2022Een klein stroompje stroomt hier de Ångermanälven in. De Ångermanälven is een Zweedse rivier die in Lapland ontspringt, midden door de provincie Norrland stroomt en uitmondt in de Botnische Golf. De naam Ångermann of Angermann is afgeleid van een oudnoors woord wat ‘diepe fjord’ betekent. ‘Anger’ komt dan ook vaker terug in plaatsnamen langs de kust van Norrland.
Boom Hjo 1
2021Het kleine stadje Hjo met z’n houten huizen ligt aan het Vätternmeer ter hoogte van Göteborg in Zweden. Het Vätternmeer is het op een na grootste meer van Zweden. Het diepste punt ligt op 128 m. De wateraanvoer bovengronds is geringer dan de afvoer, maar het verschil wordt blijkbaar door onderaardse waterstromen aangevuld. De oevers zijn plaatselijk zeer steil en bieden veel natuurschoon. Mij vielen enkele dode, bemoste berkenbomen aan de rand van het strand op, waarvan het wel leek of er vroeger in gekerfd was.
Berkenschors 2
2021De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors Betuline bevat. Daardoor is het mogelijk om er allerlei duurzame produkten van te maken. De Sami en Noord-Amerikaanse Indianen maakten er kano's, schoenen, beenbekleding en zelfs jassen van. Zowel in Amerika als in Scandinavië werd de schors ook als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. Van smalle, gevlochten repen werden ook tasjes en mandjes gemaakt. Deze repen dunne schors zijn buitengewoon geschikt om als vuurstarter te gebruiken, zelfs als het nat is. Ook werd de schors in de prehistorie, zo'n 48.000 jaar geleden al gebruikt om er berkenpek, een lijmsoort, mee te maken. In Noord-Europa en Siberië vereerde men de berk als heilige boom. Het is de boom der wijsheid, van het licht en de nieuwe lente en van vernieuwing in het algemeen. De Germanen kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe en geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin Freya. Ook bij de Kelten is de berk gewijd aan Brigit, godin van de dichtkunst, waarzeggen en de geneeskunst.
Stocken 6
2021We zijn hier aan de scherenkust van Bohuslän, aan de westkust van Zweden tussen Göteborg en de grens met Noorwegen. Scheren zijn kleine rotsachtige eilanden, geboetseerd door de gletsjers tijdens de ijstijden, die liggen in kustgebieden met ondiep en vaak brak water. Na het afsmelten van de ijskap kwamen de eilandjes boven het wateroppervlak uit. De invloed van zowel ijs als water verklaart hun gepolijste, afgeronde vorm. Scheren komen dus hier voor, d.w.z. langs het Skagerrak, maar ook in de Oostzee en de Botnische Golf in Zweden en Finland en langs bijna de hele Noorse kust. In Rusland bevinden zich de relatief onbekende Minina-scheren in de Karazee, een deel van de Noordelijke IJszee.
Boomwortels 4
2021De wortel, het ondergrondse gedeelte van de plant of boom, neemt water en opgeloste voedingsstoffen uit de bodem op. Bij bomen worden de wortels dik en verhouten sterk. Aan de toppen van de wortels bevinden zich groeipunten, die gewoonlijk onder invloed van de zwaartekracht naar beneden groeien. Dit wordt positieve geotropie genoemd. Door vertakking van de hoofdwortel worden zijwortels gevormd, en door verdere vertakking ontstaat tenslotte een wortelgestel. Aan de wortel zitten wortelharen die voor de eigenlijke opname van water en minerale voedingsstoffen zorg dragen. In de directe omgeving van de wortelharen (niet verder dan 1,5 mm van de wortel) is een verhoogde biologische activiteit waarneembaar. Deze zone wordt de rhizosfeer genoemd. De wortelharen worden voortdurend vervangen, want ze hebben maar een beperkte levensduur en worden meestal niet ouder dan drie dagen.
Blattnicksele oever 8
2019Het water staat hoog in de rivier de Vindel in het zuiden vanZweeds Lapland. Maar zo te zien aan de boomwortels, die wel een mangrovebos lijken, is deze waterstand niet eens extreem hoog. De rivier de Vindel stroomt langs het gehuchtje Blattnicksele en wordt omringd door voornamelijk naaldbos. Hier vind je Europa's grootste natuurgebied: het Vindel Mountains Nature Reserve. In dit enorme gebied ontspringt o.a. deze rivier, een van Europa's weinige ongestoorde en niet-verontreinigde rivieren, met een tiental indrukwekkende stroomversnellingen en een grote rijkdom aan vissoorten, zoals vlagzalm, zeeforel en Arctische witvis, waardoor het een paradijs voor vissers is. Ik ontmoette er een sportvisser uit Nederland, die hier de grote vrieskist in zijn auto vulde met door hem gevangen vis en daar thuis een jaar lang van at.
Rendier Zweden 1
2019In de bermen langs Zweedse wegen kom je ze regelmatig tegen: rendieren in kleine familiegroepjes van zo’n twee tot acht dieren. Ze zijn niet heel schuw, maar voor de zekerheid trekken ze zich toch liever terug tussen de bomen. Het rendier (Rangifer Tarandus) is de grote grazer van de taiga en toendra. Ze leven in kuddes en eten vooral rendiermos, een korstmos, waarin algen en een schimmel een symbiose vormen. Ook ’s winters, als de toendra met sneeuw en ijs bedekt is, weten de rendieren dit met hun hoeven te verwijderen om hun diepvriesmaaltijd te bereiken. Hun voornaamste vijand is de wolf, die vooral de zwakkere dieren grijpt. Het dier wordt al eeuwen om zijn vacht, vlees, melk en als trekdier door de mens gebruikt. Oorspronkelijk kwam het voor in het gehele toendragebied rond de Noordpool, maar in de zuidelijker delen van Scandinavië is het inmiddels verdwenen. In het noorden daarentegen worden nog door enkele Samische families grootschalig kuddes rendieren gehouden, die op moderne wijze, bijv. met helikopters, bijeengedreven worden in de herfst.
Rendier Zweden 10
2019Enkele jaren geleden kwamen wij in het Noorden onderweg nog veel rendieren tegen, maar dan stuit je op een alarmerend bericht: Door droogte en bosbranden in het noorden van Scandinavië is het leefgebied van rendieren kleiner geworden. In Zweden zijn de Sami, de inwoners van Lapland, de enigen die de dieren mogen hoeden, dus hierdoor wordt ook hun cultuur bedreigd. Volgens deskundigen zou het 30 jaar duren voor de regio zich hersteld zou hebben van de extreem hete zomers van de afgelopen jaren (waar mijns inziens niet veel kans op is, gezien het broeikaseffect....). Maar behalve hete zomers vormen ook de warme winters een probleem. Doordat het de laatste jaren ’s winters steeds vaker regent, ontstaat er ijs op de sneeuwlaag, wat het grazen ernstig bemoeilijkt. Zonder hulp zouden er deze winter al een groot aantal dieren overlijden en kunnen jonge dieren al te zeer verzwakt zijn om met de jaarlijkse trek mee te komen. De Sami willen dat de overheid voedsel, waar inmiddels een groot tekort aan is, voor de 250.000 rendieren regelt. Gelukkig zal de Zweedse overheid maatregelen nemen om op de lange termijn de rendiersoort te beschermen.
Schemerlicht 2
2019‘Schemer’ is de periode van verminderd licht tussen dag en nacht, rond zonsopkomst en zonsondergang. Ook voor de rendieren in het Noorden is het in deze tijd van het jaar schemerlicht. Maar ik ben bang dat het voor de aarde en ons allemaal ‘schemerlicht’ aan het worden is…. of zouden we nog een kans hebben om het tij te keren??
Blattnicksele oever 2
2018Deze zomer waren wij voor de tweede keer aan de oever van de rivier de Vindel bij het dorp Blattnicksele in Lapland. Door de aanhoudende droogte stonden de blootgelegde wortels van de dennenbomen aan de oever van de rivier nu helemaal droog, terwijl ze hier, in 2015, nog deels in het water stonden. De Vindel is een van Europa's weinige ongestoorde en niet-verontreinigde rivieren met een enorme rijkdom aan vissoorten. Wanneer de grootschalige plannen voor energieopwekking middels deze rivier in de jaren ’60 doorgegaan waren, zou een nabij gelegen dorp op 38 meter diepte in een stuwmeer verdwenen zijn. Maar dankzij een enorme golf van protesten werd het project tenslotte afgeblazen en werd de Vindel zelfs benoemd tot een van de vier nationale rivieren van Zweden.
Stocken 10
2018Dit is een stukje rotskust op het eiland Orust in het zuidwesten van Zweden. Orust ligt aan het Skagerrak, de zeestraat tussen Denemarken en Zweden, ter hoogte van het noordelijkste puntje van Denemarken. Op het rustige en landelijke eiland, dat met bruggen verbonden is aan het vasteland, liggen kleine dorpjes en vissersdorpjes langs de kust.