Polen
Werk dat is gemaakt aan hand van reis in polen
uit 2018 tot 2023
(klik op de afbeelding om het werk groter te bekijken)
stuur een bericht naar de kunstenaar
Bison bonasus 2
2023De Wisent of Europese Bizon (Bison bonasus) is een evenhoevig zoogdier uit de familie der holhoornigen. Samen met de Amerikaanse bizon (Bison bison) zijn wisenten de twee laatst overgebleven soorten uit het geslacht Bison. Aan het eind van de 15e eeuw was de wisent in Europa al zo zeldzaam geworden dat er maatregelen genomen moesten worden in de vorm van jachtbeperkingen. Weliswaar werd het uitstervingsproces hierdoor vertraagd, maar de Eerste Wereldoorlog bracht de genadeslag voor de soort. De laatste wisenten werden in 1919 gezien. Na de Eerste Wereldoorlog werd met succes een poging ondernomen om de soort van de ondergang te redden. Er werd een stamboek bijgehouden en gefokt met wisenten die overgebleven waren in dierentuinen en privécollecties. In 1952 vond de eerste herintroductie van wisenten plaats in het oerbos van Białowieża in Polen, nu een Nationaal Park. Het jaar daarop gebeurde hetzelfde in het Wit-Russische gedeelte van het bos. Er bevinden zich nu weer vrij levende populaties in Polen, Wit-Rusland, Oekraïne, Rusland, Litouwen, Slowakije, Duitsland en Roemenië.
Edelhert 5
2023Het edelhert is de gehele dag door actief, maar in gebieden met veel menselijke activiteit laten ze zich vooral vroeg in de ochtend en laat in de avond zien. 's Ochtends trekken ze meestal naar de graslanden om daar te kunnen grazen. Edelherten komen in allerlei gebieden voor, van drogere loofbossen en heidevelden tot zeer vochtige milieus als venen en moerassen. Enkel het mannetje draagt een gewei, dat kan uitgroeien tot meer dan 90cm, met een gewicht van 4 tot 10 kilo. Aan het gewei kan men enigszins de leeftijd aflezen. Een jong edelhert heeft gewoonlijk een kleiner gewei met weinig vertakkingen, evenals een hert in zijn laatste levensfase. Een gezond dier heeft een forser en zwaarder gewei, maar niet per se meer enden dan een ziekelijk dier. Er is een duidelijk verband tussen de kwaliteit van het leefgebied en de grootte van de hertengeweien. In de 17e eeuw waren de geweien fors, met 24 of meer enden, maar daarna eisten bevolkingsdruk, jacht en aanplant van naaldbomen hun tol. Na eeuwenlange verschraling kregen de Veluwse edelherten na de tweede wereldoorlog weer forsere geweien, omdat door aanleg van loofbos en wildakkers en het bevorderen van ondergroei, hun leefomstandigheden weer verbeterden.
Białowieża Stronk 3
2023De media meldden dit voorjaar dat Polen de fout is ingegaan met het kappen van bomen in het Białowieża bos, een van de laatst overgebleven oerbossen in Europa. Het bos, dat deels in Polen en deels in Wit-Rusland ligt, staat n.l. op de Unesco Werelderfgoed-lijst. Het Hof van Justitie van de Europese Unie oordeelde dat het land niet heeft voldaan aan haar vanuit Europese richtlijnen voortvloeiende verplichtingen om bijzondere natuur te beschermen. Polen kapte er de afgelopen 2 jaar ten minste 10.000 bomen en de regering heeft altijd volgehouden dat de houtkap noodzakelijk was om de verspreiding van een keverplaag (de ‘dennenscheerder’) te stoppen. Maar het Europese Hof stelt dat de omvang van de keverplaag de schaal van de houtkap niet rechtvaardigt en dat er te weinig rekening is gehouden met het welzijn van verschillende diersoorten die er leven. In onze ´lekenogen´ zag het oerbos er niet spectaculairder uit dan een gewoon bos, wel jonge, oude en omgevallen bomen door elkaar heen. Deze stronk kwam ik er tegen, van binnen al helemaal vergaan, van buiten met mos begroeid.
Duif Białystok 4
2023De Columbidae ofwel de familie der duiven, bestaat uit middelgrote, compact gebouwde vogels met een volle, ronde borst en kleine kop. In tegenstelling tot andere vogels kunnen ze water met de snavel opzuigen. Een duif broedt zo'n zestien tot twintig dagen in een eenvoudig, wat rommelig nest. Als de jongen geboren worden zijn ze blind en bedekt met dun dons. Ze worden de eerste dagen met ‘duivenmelk’ gevoerd. Dat is een melkachtige substantie die in de krop van zowel de duivin als de mannetjesduif wordt geproduceerd. Enkele dagen voordat de eieren uitkomen wordt de binnenlaag van de krop van de duif dikker. Dit wordt veroorzaakt door hetzelfde hormoon dat bij zoogdieren de melkproductie aanzet. Uiteindelijk laat deze laag los en komt vrij als een melkachtige substantie, die meer vet en eiwitten bevat dan koemelk en die er door de jongen uit wordt gepikt. Na 3 à 6 dagen gaan de oogjes van de jongen open, na 11 dagen krijgen ze veren en na 25 dagen kunnen ze vliegen. De duif wordt van oudsher door mensen gehouden, als pluimvee of als postduif.
Duif Białystok 2
2023Duiven (Columbidae) vormen een familie van middelgrote, compact gebouwde vogels met volle, ronde borst en kleine kop. Ze hebben een snelle, golvende vlucht. Het mannetje heet doffer en het vrouwtje wordt duivin of gewoon duif genoemd. In tegenstelling tot andere vogels kunnen ze water met hun snavel opzuigen. De jonge duiven worden met z.g. duivenmelk uit de krop gevoerd. Een duivenmelker is iemand die duiven houdt, maar die melkt ze toch niet denk ik… Een duif broedt zo'n 16 tot 20 dagen in een eenvoudig, wat rommelig gemaakt nest. Als de jongen geboren worden zijn ze blind en bedekt met een dun geel dons. Na 3 à 6 dagen gaan de oogjes open en na 11 dagen krijgen ze veren. De moeder stopt het voederen na ongeveer 16 dagen, dan eet het jong zelf. Na 25 dagen kunnen de jongen vliegen.
Baltic Sea Polen 9
2022Vanuit Polen kijken we uit over de Baltische- of Oostzee, een arm van de Noord-Atlantische Oceaan. Het woord Baltisch is afgeleid van het Latijnse woord voor riem, gordel: balteus, waarmee ook het Deense woord ‘Baelt’ voor zeestraat verwant is. De naam Oostzee werd pas na 1600 dominant. Deze grote brakke binnenzee is gevormd door glaciale erosie in de afgelopen ijstijden en heeft een lager zoutgehalte dan de Atlantische Oceaan door de barrière van het Kattegat in Denemarken en de instroom van ruim 200 rivieren. Door het lagere zoutgehalte is de Oostzee in de winter meestal maar voor zo’n 45% bevroren, al naar gelang het weer. Die bevriezing begint rond midden november in de noordelijkste punt van de Botnische Golf, waar het ijs wel 70 cm dik kan worden, en bereikt meestal pas eind december het open water van de Oostzee ter hoogte van Stockholm.
Baltic Sea Polen 7
2022Dit is een stukje kust aan de Oostzee in Polen. De Oostzee is een arm van de Noord-Atlantische Oceaan, omsloten door Zweden, Denemarken, Finland, de Baltische staten en de Noord-Europese vlakte in Duitsland. Het is een van de grootste brakke binnenzeeën, gevormd door glaciale erosie in de afgelopen ijstijden. In de Middeleeuwen was de zee bekend onder verschillende namen. Nog steeds gebruiken we ook het woord Baltisch, waarschijnlijk afgeleid van het Latijnse woord voor band, riem, gordel: balteus, waarmee ook het Deense woord ‘Baelt’ voor zeestraat verwant is. De naam Oostzee werd pas na 1600 dominant. Op dit strand aan de Baltische Zee in Polen is een veenlaag te zien. Op deze plek zijn duizenden jaren oude stronken van eiken 'boven water' gekomen. Door stormen is er in de buurt van het plaatsje Rowy een paar honderd meter duin weggeslagen, waardoor de boomstronken bloot kwamen te liggen. Het bos is zeker 3000 jaar oud, en waarschijnlijk destijds vernietigd door een grote brand. Doordat de stronken in de loop der eeuwen onder het zoute water en onder het zand kwamen te liggen, bleven ze vrijwel intact, net als delen van de veenbodem waarin ze groeiden.
Paddenstoel Białowieża 9
2022Paddenstoel Białowieża 9 De schimmels (Fungi) zijn een van de zes rijken in de traditionele biologische taxonomie en vormen een diverse en alom tegenwoordige groep organismen. Het onderzoek naar schimmels heet mycologie. Als saprofyten (afbrekers) zijn schimmels bij uitstek geschikt voor de afbraak van plantaardig materiaal. Verder leven vele schimmels in associatie met planten en bomen, waarvoor ze mineralen absorberen en in ruil daarvoor suikers terugkrijgen voor hun eigen voeding. Op deze wijze verhogen schimmels de biodiversiteit, omdat de boom of plant kan overleven in moeilijker omstandigheden. Dit bos in Białowieża in Polen is te beschouwen als een rest van het oorspronkelijke oerbos dat Europa bedekte. Afgezien van betrekkelijk kleine stukken is dit soort bos in Europa door menselijk ingrijpen grotendeels verdwenen. Ook sommige andere typen bos zoals het tropisch regenwoud en de uitgestrekte noordelijke bosgordel (taiga) worden oerbossen genoemd.
Paddenstoel Białowieża 5
2022Paddenstoel Białowieża 5 Hier in het grensgebied van Polen en Wit-Rusland ligt het enorme bosgebied van Białowieża, met een oppervlakte van in totaal 137.000 ha, waarvan 58.000 ha in Polen ligt. Dit reservaat is het grootste en minst aangetaste oerbos in het laagland van West- en Midden-Europa. Een mooie voedingsbodem voor schimmels zoals deze paddenstoel.Het gebied is sinds de IJstijd altijd bos geweest, reden waarom de Polen het Puszca (oerwoud) noemen. Eeuwenlang was het woud eigendom van de Poolse koningen die het als jachtgebied (o.a.op de Wisent) gebruikten. Daardoor werd het bos wel tegen kaalkap beschermd. Maar in WO-I hebben de Duitsers er bijv. enorme hoeveelheden hout gekapt. Een deel van bijna 5.000 ha van het bosreservaat kreeg in 1932 de status van Nationaal Park, wat in 1996 uitgebreid is tot ruim 10.000 ha. Het Wit-Russische deel is ook Nationaal Park, maar de bescherming hiervan is minder duidelijk geregeld dan in het Poolse deel.
Baltic Sea Polen 3
2021Vanuit Polen kijken we uit over de Baltische- of Oostzee, een arm van de Noord-Atlantische Oceaan. Het woord Baltisch is afgeleid van het Latijnse woord voor riem, gordel: balteus, waarmee ook het Deense woord ‘Baelt’ voor zeestraat verwant is. De naam Oostzee werd pas na 1600 dominant. Deze grote brakke binnenzee is gevormd door glaciale erosie in de afgelopen ijstijden en heeft een lager zoutgehalte dan de Atlantische Oceaan door de barrière van het Kattegat in Denemarken en de instroom van ruim 200 rivieren. Door het lagere zoutgehalte is de Oostzee in de winter meestal maar voor zo’n 45% bevroren, al naar gelang het weer. Die bevriezing begint rond midden november in de noordelijkste punt van de Botnische Golf, waar het ijs wel 70 cm dik kan worden, en bereikt meestal pas eind december het open water van de Oostzee ter hoogte van Stockholm.
Kustlijn Baltic Sea 10
2021Op dit strand aan de Baltische Zee in Polen is een veenlaag te zien. Op deze plek zijn duizenden jaren oude stronken van eiken 'boven water' gekomen. Door stormen is er in de buurt van het plaatsje Rowy een paar honderd meter duin weggeslagen, waardoor de boomstronken bloot kwamen te liggen. Het bos is zeker 3000 jaar oud, en waarschijnlijk destijds vernietigd door een grote brand. Doordat de stronken in de loop der eeuwen onder het zoute water en onder het zand kwamen te liggen, bleven ze vrijwel intact, net als delen van de veenbodem waarin ze groeiden.
De wolf 1
2021De wolf is recentelijk terug in Nederland, maar in Polen is hij nooit weggeweest. Wolven zijn sociale dieren die in roedels (familiegroepen) leven. Een roedel wordt geleid door een alfa mannetje en alfa vrouwtje. Gewoonlijk hebben zij het alleenrecht op voortplanting. Het voedselaanbod bepaalt de groepsgrootte. De nakomelingen van het alfapaar blijven meestal zo’n twee jaar in de roedel en trekken daarna vaak nog een periode met hun broertjes en zusjes op. De wolf kent een grote verscheidenheid aan expressiemogelijkheden. Het bekende huilen is vooral bedoeld om te communiceren over lange afstanden, ze kunnen elkaar op afstanden van 6 tot 10 kilometer horen. Binnen de roedel wordt vooral gecommuniceerd met lichaamstaal. Onderdanige wolven bijv. begroeten anderen door onderwerping, met afgewende ogen, staart tussen de poten, lage houding, oren naar achteren en een zacht gejank. Als ze boos of bang zijn laten ze dat meestal zien met ontblote tanden en gegrom.
Bison bonasus 4
2021Dit is een Wisent of Europese Bizon (Bison bonasus) in het oerbos van Białowieża in Polen, een Nationaal Park en Werelderfgoed. Ik kwam hem tegen in een dierentuin aan de rand van het oerbos. In 1919 was de Wisent in het wild uitgestorven, maar na fokprogramma’s in dierentuinen konden ze in 1952 weer uitgezet worden in deze oerbossen. Daardoor bevinden zich nu weer vrij levende populaties in Polen, Wit-Rusland, Oekraïne, Rusland, Litouwen, Slowakije, Duitsland en Roemenië. Wij waren daar in 2016, maar of dat stuk bos er nu nog is, is de vraag. Ondanks protesten uit de hele wereld heeft de Poolse regering er in 2015 de houtkap geïntensiveerd. Het nieuwe beheersplan houdt in dat er in tien jaar tijd 188.000 m³ aan hout wordt gekapt in plaats van 63.000 m³. Met als argument dat een schorskever de dennen en sparren aantast, maar er worden ook net zo veel eiken en andere boomsoorten gekapt. Ook 32 van de 39 wetenschappers uit de Raad van Natuurbescherming, die kritiek hadden geuit op de kapplannen werden ontslagen en vervangen door voorstanders…..
Moose 6
2019Elanden zijn zeer grote dieren met een opmerkelijke snuit, een ruwe, grijsbruine vacht en lange grijzig witte poten waarmee ze in diepe sneeuw kunnen lopen. Bij vrouwtjes loopt de grijzig witte kleur over tot bij de staart. Volwassen mannetjes hebben een baard en een gewei dat een spanwijdte van 2 meter kan bereiken. Over het algemeen is dat een breed, bladvormig schoffelgewei met korte uitsteeksels, maar er zijn ook individuen met een takvormig stanggewei. Het voorkomen van beide typen is geografisch bepaald: stieren in het zuiden van Scandinavië hebben vaker een stanggewei en in het noorden vaker een schoffelgewei. Het oude gewei wordt ieder jaar tussen december en maart afgeworpen en groeit vanaf april weer aan. Elanden hebben een sterk ontwikkeld reuk- en gehoororgaan, maar een beperkt zicht. Ze hebben een voorkeur voor moerassige streken en zijn dan ook uitstekende zwemmers die regelmatig in het water te vinden zijn.
Otmuchów 5
2019Otmuchów is een stad aan de zuidrand van Polen, tegen de Tsjechische grens. In het jaar 1235 wordt er voor het eerst melding gemaakt van een kerk gewijd aan Johannes de Doper op deze plek. Vanaf 1261 is de kerk gewijd aan Sint Nicolaas. De stad leed onder invasies van de Tataren, Mongolen, Hussieten en onder diverse oorlogen en religieuze conflicten, de pest en de 30-jarige oorlog. Vooral na invasies van de Hussieten rond 1430 raakte de kerk ernstig beschadigd en moest in 1435 gesloopt worden. Toen een derde kerk gebouwd was, moest die al na 24 jaar ‘om structurele redenen’ weer afgebroken worden. Tenslotte wordt er in 1690 in opmerkelijk korte tijd, n.l. 3 jaar, een nieuwe rijkversierde kerk gebouwd, nog steeds gewijd aan Sint Nicolaas.
Białowieża Stronk 5
2018De media meldden dit voorjaar dat Polen de fout is ingegaan met het kappen van bomen in het Białowieża bos, een van de laatst overgebleven oerbossen in Europa. Het bos, dat deels in Polen en deels in Wit-Rusland ligt, staat n.l. op de Unesco Werelderfgoed-lijst. Het Hof van Justitie van de Europese Unie oordeelde dat het land niet heeft voldaan aan haar vanuit Europese richtlijnen voortvloeiende verplichtingen om bijzondere natuur te beschermen. Polen kapte er de afgelopen 2 jaar ten minste 10.000 bomen en de regering heeft altijd volgehouden dat de houtkap noodzakelijk was om de verspreiding van een keverplaag (de ‘dennenscheerder’) te stoppen. Maar het Europese Hof stelt dat de omvang van de keverplaag de schaal van de houtkap niet rechtvaardigt en dat er te weinig rekening is gehouden met het welzijn van verschillende diersoorten die er leven. In onze ´lekenogen´ zag het oerbos er niet spectaculairder uit dan een gewoon bos, wel jonge, oude en omgevallen bomen door elkaar heen. Deze stronk kwam ik er tegen, van binnen al helemaal vergaan, van buiten met mos begroeid.
Dębno 1
2018In dit van oorsprong Slavische dorp inde Poolse provincie West-Pommeren, staat de St. Michael Aartsengelkerk, daterend uit de 2e helft van de 15e eeuw. De kerk maakt deel uit van het Unesco werelderfgoed ‘Houten kerken van Zuid-Polen’, en is dan ook een van de best bewaarde bouwwerken in zijn soort. Behalve de oorspronkelijke structuur heeft hij zijn unieke kleurrijke interieur behouden, dat ook uit 1500 dateert. Daarmee is het de oudst bestaande polychroom gedecoreerde houten kerk in Europa.
Edelhert 2
2018Het Oerbos van Białowieża was oorspronkelijk het jachtdomein van de middeleeuwse Poolse koningen en later ook van de Russische Tsaren. Het boscomplex werd goed beheerd en beschermd, waardoor dit het laatste gebied was waar o.a. de wisent nog in het wild voorkwam. In 1932 werd het bos een Nationaal Park en in 1979 werd het uitgeroepen tot Unesco werelderfgoed. In de jaren ‘90 werd het Wit-Russische deel van het oerbos eraan toegevoegd. Zowel aan de Poolse kant als aan de Wit-Russische kant liggen dierenparken waar dieren worden gehouden die ooit inheems waren in het bos of er nu weer inheems zijn, zoals dit edelhert. Op de eland na is het edelhert het op een na grootste hert in Europa. Het komt voor in West- en Centraal-Europa, vanaf Spanje tot in het zuiden van Scandinavië. Bij ons komt het edelhert voor op de Veluwe, in de Oostvaardersplassen, in het Weerterbos in Limburg en het Groene Woud in Brabant.
Grajewo
2018In het stadje Grajewo in de provincie Podlachië in het Noordoosten van Polen, ligt dit vreemde kerkgebouw in wit en goud. Nu kom je veel kerken tegen wanneer je door Polen rijdt, maar deze sprong er wel uit. Na veel zoeken kwam ik er achter dat dit de kerk van ‘Onze Lieve Vrouwe van Eeuwige Hulp’ is, ontworpen door architect Tadeusz Zipser en gebouwd in het jaar 2000. Het gebouw blijkt op de 2e plaats te staan op een lijst van lelijkste Poolse kerken, maar ik vond het een heel interessant object! Podlachië is een provincie, in het Pools ‘Województwo’, een gebied dat oorspronkelijk door een ‘Woiwode’ (legeraanvoerder/ hertog) werd bestuurd.
Hajnowka 8
2018De kerken in Polen zijn over het algemeen rijk versierd, met een prachtig voorbeeld in het kleine stadje Hajnówka aan de Wit-Russische grens. Het is de grootste plaats aan de rand van het Oerbos van Białowieża en wordt vanwege zijn ligging ook wel de ‘Poort naar het Oerbos van Białowieża’ genoemd. Deze moderne kerk van ‘De Geboorte van Johannes de Doper’, die tussen 1995 en 2007 gebouwd werd, heeft een prachtig kleurrijk interieur, naar de Poolse traditie van veelkleurige iconografische muurschilderinge